Theo Nghị quyết số 28-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Chấp hành Trung ương Đảng khoá XII, điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là một trong những nội dung quan trọng được thực hiện từ năm 2021. Cùng với đó, độ tuổi và lộ trình thực hiện điều chỉnh có thể được cụ thể hóa trong qua trình sửa đổi Bộ luật Lao động tới đây.
Tuổi hưu khác tuổi nghề
Theo các nhà nghiên cứu chính sách việc điều chỉnh tuổi hưu theo hướng tăng dần là giải pháp bắt buộc. Đây là thời điểm chín muồi để điều chỉnh tuổi hưu, Việt Nam phải nhanh chóng và quyết đoán thay đổi để phù hợp với bối cảnh và tình hình mới. Nếu tuổi hưu không được điều chỉnh thì cả hệ thống an sinh xã hội bị thách thức.
Dù vậy, một bộ phận người lao động đặc biệt là những công nhân làm việc trong các lĩnh vực dệt may, da giày, điện tử, chế biến thủy sản… có tuổi nghề không dài tỏ ra lo lắng khi đạt được tuổi hưu như hiện tại (nam 60 tuổi, nữ 55 tuổi) đã khó. Thông thường công nhân dệt may thường nghỉ mất sức ở tuổi 43, một số ngành nghề như thợ lò, công nhân chế biến thủy sản, công nhân cạo mủ cao su cũng không đáp ứng được yêu cầu của công việc khi đến tuổi 45. Câu hỏi đặt ra là, khi không còn theo được nghề, người lao động sẽ phải làm như thế nào?
Bàn về vấn đề này, TS. Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học, lao động và xã hội (Bộ LĐ-TB&XH) cho rằng, nhiều người lao động nghỉ hưu vẫn có nhu cầu làm việc. Điều này chứng tỏ, xu hướng tăng tuổi hưu ngoài lý do đáp ứng nhu cầu làm việc, còn có thể giúp tăng thêm một khoản thu nhập chính đáng cho người lao động lớn tuổi.
Khi tham gia vào thị trường lao động, người lao động phải chuẩn bị sẵn sàng. Đến một độ tuổi nhất định, người lao động không còn đủ khả năng làm ở nghề này nhưng bằng kinh nghiệm đã được tích lũy họ vẫn có khả năng làm nghề khác. Tuổi nghề của cầu thủ bóng đá có thể dừng ở 35, nhưng một thầy giáo vẫn có thể giảng dạy khi đã 70 tuổi. Tuổi về hưu của một đời người khác với tuổi về hưu của một nghề.
Linh hoạt theo nhóm nghề
Theo các chuyên gia lao động, với cơ cấu dân số già hóa như hiện nay, Việt Nam sẽ thiếu lực lượng lao động trong tương lai và việc tăng tuổi nghỉ hưu chính là một phương pháp tốt nhất để đối phó với thách thức này. Dù vậy, để không gây xáo trộn thị trường lao động, việc điều chỉnh phải được thực hiện linh hoạt, theo lộ trình không gây sốc.
Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung cho biết, Bộ LĐ-TB&XH sẽ nghiên cứu để tham mưu cho Chính phủ và Quốc hội phương án cụ thể để điều chỉnh nâng tuổi hưu. Việc điều chỉnh tuổi hưu cũng không có chuyện “cào bằng”. Không phải tất cả lao động ở các ngành nghề lĩnh vực đều nghỉ hưu ở tuổi 60 đối với nữ và 62 đối với nam.
Theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, khi tham gia vào một ngành nghề, đến một độ tuổi người lao động buộc phải lựa chọn: dừng lại và về hưu sớm với thu nhập thấp hay tiếp tục tham gia vào thị trường lao động với một công việc phù hợp. Không phải cứ người già năng suất lao động sẽ thấp.
Các cơ quan quản lý cần nghiên cứu cơ cấu chuyển đổi nghề phù hợp, làm thế nào để vừa hỗ trợ được người lao động vừa có thể tận dụng được những kinh nghiệm, kiến thức họ đã tích lũy được trong quá trình làm việc. Nếu có vốn, được đào tạo lại hoặc có chính sách đòn đỡ của doanh nghiệp, Nhà nước một công nhân dệt may đến 35 tuổi không đủ khả năng đứng máy, nhưng bằng kinh nghiệm có thể chuyển dịch sang những công việc phù hợp hơn chứ không phải về “hưu non”.
