Tốt nghiệp THPT có thể không còn là một kỳ thi quốc gia
- Đề án đổi mới giáo dục đưa ra những quan điểm gì nổi bật, thưa ông?
- Ông Đào Trọng Thi: Lần này, ngoài việc đánh giá tình hình rất nghiêm túc, các giải pháp cũng rất mới. Chúng ta xác định mục tiêu của quá trình giáo dục nhằm vào phát triển năng lực và rèn luyện phẩm chất người học thay vì thiên về truyền thụ kiến thức như trước đây. Nay, ta phải trang bị kiến thức có tính chất tích hợp, tổng hợp nhiều môn học. Từ đó, sẽ kéo theo phải thay đổi các quy trình, phương pháp giáo dục, nội dung chương trình, SGK và cả kiểm tra, đánh giá quá trình học.
- Đề án sẽ giải quyết các kỳ thi đại học, THPT như thế nào để xã hội không còn bức xúc?
- Đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá là giải pháp mang tính đột phá. Trước hết, cần đổi mới các kỳ thi quốc gia mà lâu nay chúng ta rất bức xúc. Tuyển sinh đại học đã đượcgiải quyết cơ bản khi có Luật Giáo dục đại học, tức là giao quyền tự chủ cho các trường. Với kỳ thi tốt nghiệp THPT, vấn đề xã hội băn khoăn là do còn quá nặng nề, áp lực. Phương hướng đổi mới đặt ra yêu cầu: kỳ thi phải dựa vào kết quả học tập của cả quá trình và chỉ xem như một kỳ kiểm tra lớn. Thi tốt nghiệp THPT có thể không còn là một kỳ thi quốc gia nữa.
- Dư luận đang rất quan tâm tới đổi mới chương trình, SGK?
- Đổi mới chương trình, SGK là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Việc này, Quốc hội đã đi trước một bước. Trước đây, ta thay đổi chương trình SGK nhưng bị dư luận đánh giá là chưa phù hợp, quá tải. Thực ra, ban đầu, chương trình SGK này nhắm tới giảng dạy với chế độ 2 buổi ngày đối với tiểu học và THCS. Nhưng cuối cùng, do không đủ lớp học, không đủ điều kiện cơ sở vật chất, thiếu cả giáo viên nên tỷ lệ dạy 2 buổi/ngày rất ít, còn phần lớn vẫn là 1 buổi. Như thế, chương trình bị cắt bớt hoặc nén lại thì sao mà chẳng quá tải.
- Một số ĐBQH lo lắng thời gian còn lại quá ít để kịp đổi mới chương trình, SGK xong trước năm 2015?
- Tuy chưa công bố nhưng ngành giáo dục đã làm rồi. Quốc hội đã có nghị quyết khẳng định, đổi mới chương trình, SGK sẽ được xem xét tại kỳ họp sau (giữa năm 2014). Nếu ngành giáo dục tích cực chuẩn bị có thể triển khai kịp nhưng sẽ khá vội vàng và khó khăn.
- Như vậy, giáo viên chắc cũng phải đào tạo lại?
- Chương trình, SGK là trung tâm nhưng đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất phục vụ cho quá trình giảng dạy cũng phải được trang bị đồng bộ. Đủ 3 yếu tố ấy mới thành công. Giáo viên không đào tạo lại thì dạy thế nào? Chương trình rất hay nhưng dạy không được thì cũng bằng không.
- Nói tới đổi mới, chắc chắn, chúng ta phải có nguồn lực mới thực hiện được?
- Nội dung giải quyết nguồn lực và động lực cho giáo dục đặc biệt quan trọng. Muốn đổi mới, thay đổi rất nhiều nhưng không có đầu tư thì sao làm được? Thế nhưng, trong đề án, phần này hơi mờ nhạt. Ngành giáo dục muốn đổi mới hoạt động giáo dục nhưng kinh phí dành cho nó chỉ chiếm 5-10% tổng chi toàn ngành nên gần như không hoạt động gì cả, chỉ lo quỹ lương đã cạn rồi. Cái khó là nguồn lực không thể bố trí hơn được nữa, chúng ta buộc phải sử dụng hợp lý, hiệu quả hơn.
- Có người nói lực cản đổi mới giáo dục nằm ở chính mỗi cán bộ, giáo viên trong ngành bởi nhiều người ngại thay đổi hoặc lo mất lợi ích khi áp dụng cái mới?
- Cái đó có phần đúng. Với người quản lý, đổi mới có khi lại bị xem là phủ nhận những việc mình vẫn làm lâu nay. Với đội ngũ giáo viên, cán bộ, đổi mới sẽ làm thay đổi gần như mọi hoạt động của họ. Họ sẽ phải tự đổi mới, phải học tập, đào tạo lại, thay đổi cách làm việc, giảng dạy... Nhiều việc đã làm lâu năm, quen tay lắm rồi, giờ đổi mới cũng vất vả, phải đầu tư nhiều công sức hơn. Với mức thu nhập của cán bộ, giáo viên như hiện nay thì đúng là khó khăn, không dễ dàng gì để vượt qua chính mình.
- Như vậy, chẳng phải đổi mới giáo dục không dễ thành công?
- Nếu có chính sách phù hợp để động viên kịp thời, ngành giáo dục sẽ vượt qua được. Với người làm chính sách, những gì họ đã làm thời gian qua là phù hợp với giai đoạn đó. Nay, không còn phù hợp nữa thì đổi mới chứ không hẳn trước đây sai lầm. Đánh giá quá khứ cần phải công bằng. Đổi mới là quá trình liên tục, có kế thừa, có phát triển chứ không phải làm ngược lại hoàn toàn cái cũ.
Với đội ngũ cán bộ, giáo viên, phải đổi mới chế độ, chính sách thỏa đáng, giảm đi khó khăn, áp lực cho nhà giáo. Cần động viên họ, giúp họ vượt qua bản thân. Sự tham góp của xã hội cũng rất quan trọng. Ai cũng có con em đi học. Cần tuyên truyền rộng rãi, cung cấp đủ thông tin để mọi người dân được trao đổi, tham góp ý kiến, tạo sự đồng thuận xã hội. Đổi mới giáo dục liên quan tới mọi người dân, từng gia đình, nếu thiếu đi sự nhất trí, đồng thuận của xã hội, đổi mới sẽ không thể thành công.
