Trong một xã hội hiện đại vận hành bởi dữ liệu và dòng chảy số hóa, tài chính cá nhân không còn là khái niệm xa vời hay đặc quyền của người trưởng thành. Ngay từ tuổi học trò, trẻ em ngày nay đã tiếp cận với tiền bạc, tiêu dùng, thanh toán điện tử và thậm chí là các công cụ tài chính kỹ thuật số.
Trong khi đó, nhận thức và kỹ năng tài chính của học sinh vẫn đang là khoảng trống đáng lo ngại.
Theo ước tính của McKinsey & Company, đến năm 2027, thị trường quản lý gia sản của Việt Nam dự kiến sẽ đạt khoảng 570 - 650 tỷ USD, tuy nhiên giá trị tài sản tài chính cá nhân (PFA) được quản lý chỉ đạt khoảng 110 – 130 tỷ USD; tức chỉ khoảng 1/5 tài sản trong dân được quản lý.
Do đó, đặt ra nhu cầu cấp thiết về việc giáo dục tài chính cho mỗi cá nhân để họ có thể tự bảo vệ và làm chủ tài chính, hướng tới sự thịnh vượng, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu và thị trường tài chính ngày càng phát triển đa dạng, phức tạp.
Thực tế, mức độ hiểu biết tài chính của người dân Việt Nam lại ở mức đáng báo động. Theo khảo sát của Standard & Poor’s, chỉ có 24% người trưởng thành Việt Nam được coi là có hiểu biết về tài chính, xếp thứ 118 trên tổng số 144 quốc gia được khảo sát.
Dữ liệu từ OECD cho thấy, ở những quốc gia có trình độ giáo dục tài chính phổ biến như Đức, Singapore hay Hàn Quốc, tỷ lệ người dân đầu tư thông qua các công cụ tài chính dài hạn như trái phiếu, quỹ mở, hay các sản phẩm bảo hiểm liên kết đầu tư thường cao hơn đáng kể so với các quốc gia có trình độ hiểu biết tài chính thấp hơn như Việt Nam.
Điển hình như tại Thụy Điển, hơn 70% người trưởng thành có kế hoạch tiết kiệm cho hưu trí, trong khi con số này tại Việt Nam có thể chỉ dao động quanh mức 24%, cho thấy một khoảng cách lớn trong việc chuẩn bị cho an ninh tài chính dài hạn.
Việc không được trang bị kiến thức tài chính từ sớm kéo theo nhiều hệ lụy đáng lo ngại. Trẻ tiêu xài không kiểm soát, dễ bị dụ dỗ tiêu dùng quá mức qua quảng cáo, chưa biết tiết kiệm hay từ chối khi bị rủ rê vay nợ.
Nghiêm trọng hơn, trẻ em và thanh thiếu niên còn là đối tượng dễ bị tổn thương trước các hình thức lừa đảo tài chính tinh vi trên nền tảng số.
Báo cáo của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) cho thấy, trong năm 2024, thiệt hại do lừa đảo trực tuyến ước tính khoảng 18.900 tỷ đồng.
Hình thức lừa đảo phổ biến gồm: cam kết lợi nhuận cao khi đầu tư, mạo danh cơ quan uy tín, lừa trúng thưởng, thu thập dữ liệu cá nhân để chiếm đoạt tài sản. Trong đó, ngày càng nhiều hình thức lừa đảo nhắm vào học sinh, sinh viên.
Công an Hà Nội và các tỉnh nhiều lần phát đi cảnh báo về thủ đoạn dụ dỗ học sinh mở tài khoản ngân hàng, thuê bao di động để chiếm đoạt tài sản, hoặc mạo danh trại hè hướng nghiệp nhằm lừa phụ huynh chuyển tiền đặt cọc.
Các vụ lừa đảo kiểu “bắt cóc online”, sử dụng video giả và thao túng tâm lý học trò cũng đang tăng mạnh trong nhóm học sinh, sinh viên.
Một vụ việc điển hình được báo chí phản ánh đầu năm 2025 là trường hợp nhóm học sinh THPT tại TP.HCM bị dụ vay tiền online qua mạng xã hội, với lời hứa “không cần phụ huynh bảo lãnh”. Các em tưởng rằng được “vay thử nghiệm”, nhưng sau đó bị ép trả cả gốc lẫn lãi gần gấp đôi chỉ trong vài tuần.
Đây là quyết sách mang tính, đột phá, nhân văn và nhiều lợi ích thiết thực cho cả cả học sinh lẫn phụ huynh.
 |
Ảnh minh họa. |
Dạy học 2 buổi/ngày không chỉ giúp học sinh tăng thời gian học văn hóa, mà còn có thể dành thời gian cuối tuần để nghỉ ngơi khi được học tập trung từ thứ hai đến thứ sáu.
Thay vì học dồn 5 tiết vào buổi sáng, các em có thể phân bổ thời gian hợp lý hơn, giãn chương trình học và có thêm thời gian học các môn năng khiếu, thể dục thể thao, kỹ năng sống.
Điều này giúp giảm áp lực học tập và tạo cơ hội để các em phát huy sở trường cá nhân, tránh tình trạng chỉ học văn hóa mà thiếu đi không gian, thời gian vui chơi, giải trí.
Là một phụ huynh đang có hai con học bậc tiểu học và trung học cơ sở, chị Vũ Thị Hoa (Ninh Bình) cho biết, nếu các con được trang bị kiến thức, hiểu biết về tài chính trong việc học buổi 2 sẽ rất hữu ích.
“Đây là cơ hội giúp các con biết về đồng tiền, giá trị lao động bỏ ra để có được tiền, từ đó con biết quý trọng sức lao động, hiểu được vất vả của cha mẹ, biết sử dụng tiền một cách hợp lý hơn”, chị Hoa chia sẻ.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, đây chính là cơ hội để các nhà trường đưa giáo dục tài chính vào chương trình một cách nhẹ nhàng, linh hoạt và phù hợp với từng độ tuổi.
Đối với cấp Tiểu học, học sinh làm quen với khái niệm “cần và muốn”, tiết kiệm, chia sẻ tiền mừng tuổi. Với cấp Trung học cơ sở, các em biết lập kế hoạch chi tiêu nhỏ, học phân biệt tín dụng tốt – xấu.
Với cấp THPT, tiếp cận kiến thức về ngân sách cá nhân, thẻ tín dụng, lãi suất, kỹ năng nhận diện quảng cáo sai lệch, phòng tránh lừa đảo tài chính online.
Theo chuyên gia, giáo dục tài chính học đường không chỉ là nhu cầu nội tại của giáo dục, mà còn là mảnh ghép quan trọng trong Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến 2030.
Trong văn bản chỉ đạo số 172/TB-VPCP ngày 11/4/2025, Thủ tướng Chính phủ cũng nhấn mạnh, cần chú trọng công tác truyền thông, giáo dục, nâng cao kiến thức, hiểu biết về tài chính và kỹ năng sử dụng dịch vụ tài chính, quản lý tài chính cá nhân cho người dân cần tiếp tục được chú trọng, đẩy mạnh nhằm giúp cho người dân thấy được sự tiện ích, an toàn và tự tin khi tham gia sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính chính thức, xây dựng và phát triển chương trình công dân số trên phạm vi cả nước, nhất là đối với người dân ở vùng sâu, vùng xa.
Thủ tướng giao Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục triển khai các chương trình, diễn đàn tài chính góp phần hình thành tư duy kinh doanh, quản lý tài chính cho học sinh, sinh viên.
Rõ ràng, việc dạy kỹ năng tài chính từ phổ thông không chỉ giải quyết bài toán giáo dục kỹ năng sống, mà còn giúp Việt Nam rút ngắn khoảng cách giữa “có tiếp cận tài chính” và “có năng lực tài chính”.
