- Phát hiện xe hàng vận chuyển 120.000 bao thuốc lá điếu nhập lậu, trị giá trên 3,5 tỉ đồng
- Đề xuất tăng mạnh thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá, rượu bia
- Thu mua hơn 500 sản phẩm thuốc lá điện tử "lậu" để bán qua mạng xã hội
Sớm lấp khoảng trống pháp lý
Tại Việt Nam, trả lời chất vấn tại diễn đàn Quốc hội mới đây, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, kinh doanh thuốc lá là ngành nghề kinh doanh có điều kiện và được điều chỉnh bởi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá.
Sản phẩm thuốc lá thế hệ mới bao gồm cả thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng chưa được định nghĩa cụ thể trong luật hiện hành. Do vậy, thời gian vừa qua đang tồn tại khoảng trống pháp lý trong công tác quản lý nhà nước đối với sản phẩm này.
Theo Bộ trưởng Công Thương, Bộ chưa cấp phép kinh doanh thuốc lá thế hệ mới cho bất kể đơn vị nào. Bộ đã chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường các địa phương đấu tranh, thu giữ nhiều sản phẩm thuốc lá điện tử không rõ nguồn gốc. Trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ quyết liệt cùng các bộ ngành, do Bộ Y tế chủ trì, để ban hành chính sách rõ ràng hơn trong quản lý thuốc lá điện tử nhằm lấp khoảng trống pháp lý.
Trước đó, tại phiên giải trình ngày 4/5, có ý kiến đề xuất nhận diện và đánh giá chính xác tác hại của thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng. Theo đó, đề xuất quản lý sản phẩm này phải trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, bằng chứng thực tiễn, phân tích các tác động đến người tiêu dùng, doanh nghiệp, năng lực cơ quan quản lý Nhà nước.
Trả lời phỏng vấn báo chí, ông Tạ Văn Hạ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội đã chia sẻ, Bộ Y tế, Bộ Công Thương đều đã đưa ra các lý lẽ của mình trong việc muốn cấm và thí điểm quản lý. Ở đây, quan trọng nhất là mọi quy định cần dựa trên việc phải đảm bảo sức khoẻ, an toàn, quyền lợi ích hợp pháp của người dân.
Vị đại biểu cho rằng, cần có đầy đủ thông tin khoa học, dựa trên nghiên cứu cụ thể; tham khảo, thừa nhận những căn cứ khoa học cập nhật nhất từ các cơ quan y tế trên thế giới, thậm chí là các kinh nghiệm pháp lý và thực tiễn quốc tế của các chính phủ các nước để làm cơ sở cho việc hoàn thiện khung pháp lý đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng tại Việt Nam.
Các quốc gia phát triển quản lý thế nào?
Cơ quan Y tế Cộng đồng Anh đánh giá “sử dụng thuốc lá điện tử là ít độc hại hơn đến ít nhất 95%”. Chính phủ Canada cho rằng: “Hút thuốc lá điện tử ít có hại hơn hút thuốc lá điếu truyền thống. Việc thay thế hoàn toàn thuốc lá điếu truyền thống bằng thuốc lá điện tử sẽ giảm việc bị phơi nhiễm với các loại hóa chất có hại…”. Còn theo Bộ Y tế New Zealand: “Thuốc lá điện tử là một cách cai thuốc lá bằng cách tiếp nhận nicotine với ít chất độc hại hơn thuốc lá truyền thống”.
 |
Kết luận từ trang web của Bộ Y tế New Zealand |
Còn theo Văn phòng của WHO tại châu Âu: “Việc thay thế toàn bộ thuốc lá điếu truyền thống bằng sản phẩm điện tử giúp người sử dụng giảm việc bị phơi nhiễm với nhiều chất độc hại và chất gây ung thư trong thuốc lá truyền thống”.
Hiệp hội Bác sĩ Y tế Công cộng Hoa Kỳ cho rằng:“Các sản phẩm thuốc lá không khói/nicotin, đang hiện hữu tại thị trường Hoa Kỳ, dù không hoàn toàn không có rủi ro, mang nguy cơ tử vong ít hơn đáng kể và dễ dàng từ bỏ hơn thuốc lá truyền thống…Các sản phẩm này bao gồm thuốc lá điện tử…”.
Đồng thời, tại hội nghị các bên về kiểm soát thuốc lá lần thứ 10 (COP10) được tổ chức từ ngày 5-10/2/2024 với sự tham gia của các nước thành viên thuộc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các chuyên gia đều đồng tình trên cơ sở đã có nhiều dữ liệu đời thực phản ánh những tác động tích cực của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đem lại cho những người không cai được thuốc lá truyền thống.
Theo đó, đại biểu các quốc gia đồng ý thành lập nhóm chuyên trách để tiếp tục xem xét, đánh giá và đưa ra khuyến nghị thích hợp vào kỳ họp COP11 (dự kiến sau 2 năm) đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng thay vì đưa ra kết luận tại kỳ họp năm 2024.
Học viện Y khoa Quốc gia Pháp cho rằng: “Người ta xác định rằng thuốc lá điện tử ít nguy hiểm hơn thuốc lá điếu. Do đó, người hút thuốc nên sử dụng thuốc lá điện tử. Kể từ năm 2016, Cơ quan Y tế Cấp cao (HAS) coi đây là “một biện pháp hỗ trợ để ngăn chặn hoặc giảm bớt việc tiêu thụ thuốc lá của những người hút thuốc”.
Theo như thang điểm về tác hại của các loại sản phẩm thuốc lá của Annu Rev Public Health 2018, có thể thấy, các sản phẩm thuốc lá điếu có quá trình đốt cháy (‘cigarettes’ trong biểu đồ) được xếp vào nhóm “Cực kỳ độc hại”, trong đó thuốc lá điếu truyền thống có điểm tác hại cao nhất là 100 điểm.
Thuốc lá điện tử (‘e-cigs’ trong biểu đồ) chỉ ở mức điểm 3 thuộc nhóm “Ít có hại hơn nhiều” thể hiện rõ mức độ giảm tác hại đáng kể. Và cuối cùng, nhóm “Không có hại” là khi không sử dụng bất kỳ sản phẩm thuốc lá nào.
Từ thang điểm này, chúng ta có thể khẳng định lần nữa, không sử dụng thuốc lá hoặc cai thuốc lá hoàn toàn là phương án tối ưu nhất. Tuy nhiên, nếu không thể cai thuốc lá, thay vì sử dụng loại sản phẩm ở nhóm “Cực kỳ độc hại”, người hút thuốc lá điếu có thể chuyển đổi sang sản phẩm ở nhóm “Ít có hại hơn nhiều” để dần dần tiến đến việc cai thuốc lá hoàn toàn.
 |
Thang điểm về tác hại của các loại sản phẩm thuốc lá của Annu Rev Public Health 2018 |
Đầu tháng 2/2024, trong bài viết mới nhất trên tạp chí y tế hàng đầu thế giới The Lancet, hai giáo sư đồng thời nguyên là lãnh đạo của WHO, Robert Beaglehole và Ruth Bonita, một lần nữa nhắc lại tầm quan trọng của chiến lược giảm tác hại thông qua những dữ liệu thực tế từ các quốc gia đã áp dụng và mong muốn Tổ chức này xem xét hướng tiếp cận này trên cơ sở giảm tỷ lệ tử vong do hút thuốc lá gây ra.
Trong nội dung bài viết, hai giáo sư nêu rõ các nước phát triển như New Zealand, Thụy Điển, Na Uy, Anh, Nhật Bản, các nước thuộc liên minh Châu Âu… đều không cấm các sản phẩm thuốc lá không khói thế hệ mới (thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng).
Trong khi đó, quan điểm của Bộ Y tế Việt Nam là “thuốc lá điện tử, nung nóng rất có hại cho sức khỏe” và sử dụng thuốc lá điện tử, nung nóng không giảm được tỷ lệ thuốc lá mà còn làm gia tăng tỷ lệ hút các loại thuốc lá mới.
Thực tế này đặt ra việc cần xem xét và đánh giá toàn diện các sản phẩm thuốc lá mới dựa trên nghiên cứu khoa học thực tiễn cũng như tham khảo, thừa nhận những căn cứ khoa học cập nhật nhất từ các cơ quan y tế trên thế giới; kinh nghiệm pháp lý và thực tiễn quốc tế của các chính phủ trên toàn cầu làm cơ sở cho việc hoàn thiện khung pháp lý đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng tại Việt Nam.
