- Israel chiếm giữ loạt lợi thế ở Syria, khiến Iran rơi vào thế khó
- Điện Kremlin lên tiếng về thông tin vợ cựu Tổng thống Syria muốn ly hôn
- Iran mất trắng hàng chục tỷ USD do sự sụp đổ của chính quyền Syria
 |
Việc bất ngờ thay đổi chế độ chính trị ở Syria đã để lại khoảng trống nhất định về tin tức chính thống |
Từ việc chính quyền chuyển tiếp của Syria chặt hạ cây thông Noel, đến việc phụ nữ địa phương bị những kẻ “chặt đầu” khủng bố bán làm nô lệ, cho đến thông tin về một thủ lĩnh bí mật của phiến quân Syria là người Do Thái: Thông tin sai lệch thậm chí vô lý như vậy kể từ khi sau khi chính quyền cũ của Syria bị lật đổ liên tiếp lan truyền thời gian gần đây.
“Nhiều năm nội chiến ở Syria đã để lại những bất bình sâu sắc và chia thành nhiều phe phái khác nhau. Họ đang tận dụng thông tin sai lệch để củng cố vị thế, làm mất tính hợp pháp của các đối thủ”, ông Zouhir Al-Shimale, một nhà nghiên cứu và quản lý truyền thông của Verify-Sy, tổ chức kiểm tra thực tế của Syria nhận định với trang DW của Đức.
Nhóm kiểm tra thực tế Misbar cho biết, cây thông Noel không phải bị chính quyền Syria dỡ bỏ trong tháng 12-2024 mà là việc xảy ra ở thành phố có đền thờ Karbala của Iraq vào năm 2023. Hay các bài đăng về chợ nô lệ phụ nữ ở Syria xuất phát từ một dự án năm 2013 của một nghệ sĩ người Kurd.
Lợi ích chồng chéo
Các bài đăng trên mạng xã hội sai sự thật một phần hoặc hoàn toàn có thể xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau. Sẽ rất khó để dễ dàng truy tìm nguồn tin, cũng là do các lợi ích chồng chéo và các tác nhân khuếch đại tin tức giả mạo của nhau.
Sự kết thúc của chế độ al-Assad đã dẫn đến một khoảng trống thông tin cho những người có thể coi các phương tiện truyền thông của chính quyền cũ là nguồn đáng tin cậy. Ngoài ra, như bà Rana Ali Adeeb, một học giả tại Đại học Concordia ở Montreal, Canada, người nghiên cứu về cách cảm xúc định hình nhận thức về tin tức giả mạo, đã viết trong một bài xã luận vào tháng trước, vẫn còn rất nhiều sự bất ổn và sợ hãi ở Syria. “Sự lây lan cảm xúc của tin tức giả mạo đặc biệt nguy hiểm trong thời điểm mong manh như thế này”, bà chỉ ra.
Vào đầu tháng 12-2024, cuộc tiến công do nhóm phiến quân Syria Hayat Tahrir al-Sham (hay HTS) dẫn đầu đã lật đổ chế độ cầm quyền của gia tộc al-Assad sau 54 năm. HTS trước đây có liên kết với các tổ chức cực đoan như al-Qaeda và Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). Nhiều dân thường Syria vẫn lo ngại về cách hành xử của phiến quân do HTS lãnh đạo, rằng liệu họ có tìm cách áp đặt chính sách Hồi giáo của mình lên những người theo tôn giáo khác. Đặc biệt, các nhóm được cho là ủng hộ chế độ trước đây lo ngại rằng họ sẽ bị trả thù.
Nhà nghiên cứu Zouhir Al-Shimale của Verify-Sy đã chỉ ra rằng, một số trang Facebook được ra mắt vào tháng 12 với tên giống với các nhóm theo dõi nhân quyền. Tuy nhiên, các tài khoản này chủ yếu tập trung vào cộng đồng Alawite, nhóm mà gia tộc al-Assad thuộc về. Ông cho rằng, bằng cách đăng thông tin sai lệch và sử dụng các tài khoản giả mạo, cơ giới hóa để khuếch đại thông tin sai lệch, những trang giả mạo này khiến người Alawite càng thêm sợ hãi, sau đó ủng hộ họ tham gia kháng chiến vũ trang.
 |
| Nhiều tổ chức kiểm tra thực tế cho biết, tại Syria đang lan truyền nhiều thông tin giả mạo hoặc sai lệch |
Điều khiến làn sóng thông tin sai lệch hiện nay về Syria trở nên đáng lo ngại hơn nữa là sự hội tụ của các chương trình nghị sự và quan điểm khác nhau.
Những người ủng hộ các nhóm người Kurd Syria ở miền Bắc Syria hay các nhóm thiểu số địa phương ở Syria có nhiều khả năng nhìn nhận HTS với sự nghi ngờ và sợ hãi. Trong khi đó, không ít cư dân mạng phương Tây cũng khuếch đại các bài đăng ám chỉ HTS là những “kẻ chặt đầu” và Syria là mảnh đất của thánh chiến. Hầu hết các ý kiến xuất phát từ các tin tức sai lệch trên mạng xã hội có xu hướng chống lại quân nổi dậy Syria hiện đang lãnh đạo chính phủ chuyển tiếp.
Thời điểm mong manh với Syria
Thông tin sai lệch trước hết đã có tác động bên trong Syria. Ví dụ, tuần cuối tháng 12-2024, một video cho thấy hành động xúc phạm một ngôi đền đã khiến hàng nghìn người ở các khu vực có đa số người Alawite biểu tình. Sau đó, những người kiểm tra thực tế phát hiện ra video này gây hiểu lầm.
Ông Al-Shimale cho rằng, thông tin sai lệch cũng có thể tác động đến cách cộng đồng quốc tế nhìn nhận và ủng hộ Syria. “Nó có thể định hình nhận thức bên ngoài về Syria như một quốc gia không có khả năng tự ổn định”, ông nói.
“Đây là thời điểm mong manh đối với Syria và đối với tất cả chúng ta đang chứng kiến lịch sử đang diễn ra của đất nước này. Mức độ rủi ro cực kỳ cao. Khi tình hình ở Syria có diễn biến mới, mọi thông tin đều có khả năng định hình quan điểm, ảnh hưởng đến quyết định và thúc đẩy hành động”, học giả Rana Ali Adeeb lập luận trong bài xã luận của mình.
