Tổng thể mặt bằng tu bổ tôn tạo chùa Diên Hựu- Một Cột
Những lần trùng tu trong quá khứ
Chùa Diên Hựu được vua Lý Thái Tông cho khởi công xây dựng vào tháng Mười Âm lịch năm 1049. Năm 1106 (57 năm sau), chùa được vua Lý Nhân Tông cho trùng tu mở rộng, trở thành một quần thể kiến trúc lớn. Đến đầu thời Trần, năm 1249, chùa tiếp tục trải qua một lần trùng tu và vẫn được giữ nguyên kiến trúc. Sau thời kỳ Trung Hưng của nhà Lê, cùng với sự suy tàn của viên lâm, chùa hư hỏng dần.
Theo ghi chép của Phạm Đình Hổ thì chùa Diên Hựu lúc đó lợp bằng tranh tre, ao sen hoang tàn, hành lang đổ nát, chỉ còn cây cột, trên đỉnh cột có tòa lầu nhỏ, trong thờ tượng Phật Quan Âm nghìn mắt nghìn tay và một cây cầu vồng lợp mái cong phía trước.
Đến năm Ất Sửu niên hiệu Gia Long (1805), dấu tích kiến trúc thời Lý của chùa Một Cột gần như không còn. Theo sách Lịch sử Thủ đô Hà Nội (Trần Huy Liệu chỉ biên- NXB Sử học, 1960) thì chùa tiếp tục được trùng tu vào khoảng những năm 1840-1850 dưới thời Nguyễn, không rõ lần trùng tu này ra sao. Đến ngày 11-9-1954, trước khi rút khỏi Hà Nội, thực dân Pháp đã cho đặt mìn, phá chùa, khi đó “chùa chỉ còn lại cây cột đá với mấy cây xà”. Chùa Diên Hựu- Một Cột ngày hôm nay được phục dựng vào năm 1954-1955 do KTS Nguyễn Bá Lăng thiết kế theo nguyên mẫu cũ. Từ đó cho đến nay, chùa cũng đã qua nhiều lần tu sửa vào các năm 1977, 1988, 1997. Đợt tu bổ chùa gần đây nhất là năm 2010 nhân kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long- Hà Nội.
Bản vẽ mặt đứng chùa Một Cột
Đặt chất lượng lên hàng đầu
Theo đánh giá của đơn vị tư vấn thiết kế thì hiện trạng công trình phần kết cấu gỗ còn khá tốt. Hạng mục xuống cấp ở chùa Một Cột cần phải tu bổ chính là bậc thang xây gạch vồ và lan can thành bậc, bị phong hóa mài mòn do thời gian. Phần móng lan can và móng của bậc lên do thời gian dài ngâm trong nước, các mạch vữa đã bị long, lõm, tạo thành các khe trú ẩn của các sinh vật trong hồ. Một trong những điều khiến nhiều người quan tâm là khả năng tiêu thoát nước mỗi khi mưa lớn tại chùa, tuy nhiên sau quá trình cải tạo vào năm 2010, hệ thống thoát nước đã cơ bản được đảm bảo, không còn tình trạng úng ngập mỗi khi mưa to.
Ban Quản lý Dự án quận Ba Đình cũng cho biết thêm, trong quá trình tu bổ vẫn sẽ giữ nguyên cốt nền sân hiện nay. Các hạng mục chính gồm: Tu bổ tôn tạo tòa Tam Bảo và nhà Tổ, nhà mẫu, Tam quan với hình thức kiến trúc như nguyên trạng. Hạ giải, làm mới hệ móng, tường bao, thay thế các cấu kiện gỗ đã mục hỏng, lợp lại mái ngói mũi hài... Hạng mục được xây mới duy nhất là nhà Tăng ở phía sau, bên phải của Tam Bảo. Nhà Tăng được xây với vật liệu cùng hình thức kiến trúc truyền thống, đảm bảo phù hợp với cảnh quan chung của chùa. Bên cạnh đó, lần tu bổ này cũng chú trọng đến việc phòng chống mối mọt, chống ẩm mốc, chống cháy nổ. Đối với Liên Hoa đài, việc tu bổ được tiến hành cẩn trọng các hạng mục, các cấu kiện gỗ hư hỏng sẽ được thay thế. Tận dụng tối đa ngói cũ, nếu thiếu thì thay thế bằng ngói phục chế nguyên mẫu.
Ông Đỗ Viết Bình, Chủ tịch UBND quận Ba Đình khẳng định, vấn đề được đặt lên hàng đầu trong Dự án Tu bổ tôn tạo chùa Diên Hựu- Một Cột là chất lượng công trình, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về trùng tu di tích. Trong thời gian tới, UBND quận Ba Đình và nhà chùa tiếp tục bắt tay để dự án được triển khai sớm nhất vào khoảng cuối tháng 12, đầu tháng 1- 2014. Tổng dự toán kinh phí trên 18 tỷ đồng, từ 2 nguồn vốn ngân sách và xã hội hóa.
