Cá tầm Trung Quốc chủ yếu được tiêu thụ tại Hà Nội và các tỉnh phía Bắc
“Hô biến” cá tầm Trung Quốc
Theo đánh giá của Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm (PCTP) về môi trường - Bộ Công an: Thời gian qua, hoạt động buôn bán, vận chuyển, tiêu thụ thủy hải sản nhập lậu (đặc biệt là cá tầm) diễn ra phức tạp, phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, làm gia tăng nguy cơ lây lan dịch bệnh, ảnh hưởng nghiêm trọng, tác động tiêu cực đến sản xuất, nuôi trồng thủy sản trong nước. Cá quả, cá trình, cá nheo, ba ba, ếch… nhập lậu vào Việt Nam chủ yếu qua các cửa khẩu: Hoành Mô, Móng Cái (Quảng Ninh); Tà Nùng (Cao Bằng); Cốc Nam, Chi Ma, (Lạng Sơn)... Cá “nhập chui” vào Việt Nam được lén lút vận chuyển về chợ cá Yên Sở, chợ Long Biên và một số “bãi đáp” trên địa bàn quận Thanh Xuân (Hà Nội) tiêu thụ; một số khác tiếp tục chuyển vào TP. Hồ Chí Minh bằng đường hàng không.
Theo đánh giá của Cục Cảnh sát PCTP về môi trường, riêng với cá tầm nhập lậu, thời gian trước tháng 4-2013, trung bình mỗi ngày các đầu nậu chuyển khoảng 5-7 tấn cá về Thủ đô. Ba tháng liên tiếp bị truy bắt gắt gao, đầu tháng 7-2013, số lượng ước tính giảm còn khoảng 2 tấn/ngày. Tuy vậy, số cá lậu này đa phần đã được hợp thức hóa bằng giấy tờ “hợp lệ” của các trang trại nuôi trong nước, khó có thể thu giữ. Theo cơ quan công an, giá cá tầm nhập lậu tại khu vực biên giới khoảng 70.000 đồng/kg, sau khi vận chuyển về Hà Nội bán với giá 130.000 đồng-150.000đồng/kg, trong khi cá “nội” giá thành cao - khoảng 200.000đồng/kg, lại nuôi số lượng ít. Do chênh lệch lớn về giá cả, các đối tượng buôn cá lậu đang dùng mọi thủ đoạn để nhập “chui” loài thủy sản này về bán kiếm lời.
Một trinh sát Cục Cảnh sát PCTP về môi trường cho hay: Cá tầm được nuôi nhiều ở các tỉnh phía Bắc (Cao Bằng, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La, Bắc Giang), gần khu vực biên giới với Trung Quốc, nên các đối tượng dễ dàng hợp thức hóa thành cá nuôi tại trang trại trong nước, gây khó khăn cho công tác đấu tranh ngăn chặn. Khảo sát thực tế của trinh sát Cục nghiệp vụ cho thấy, có những trang trại nuôi cá tầm gần biên giới, diện tích không lớn, cá tầm cần nuôi trong một thời gian nhất định (khoảng trên một năm) mới có thể xuất bán, nhưng trong 6 tháng đầu năm 2013, các cơ quan chức năng tỉnh này đã cấp giấy kiểm dịch, xuất bán 40 lần với số lượng khoảng 70 tấn cá.
Bảo kê, bao biên, bao tuyến...
Qua hơn 3 tháng trinh sát, “nằm vùng” tại khu vực biên giới, cán bộ Cục Cảnh sát PCTP về môi trường đã xác định khoảng 10 đối tượng là các đầu nậu buôn bán, vận chuyển trái phép cá tầm, thủy sản từ Trung Quốc vào Việt Nam, tập trung tại các tỉnh Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng. Ngoài ra, “danh sách” hàng loạt đối tượng thu mua ở khu vực biên giới, tổ chức vận chuyển sâu vào nội địa, đối tượng bảo kê, bao biên, bao tuyến tại khu vực biên giới và trên các tuyến giao thông cũng đã lộ mặt, đang bị cảnh sát theo dõi chặt chẽ. Để tuồn cá tầm Trung Quốc vào Việt Nam, số đầu nậu thường thuê đồng bào dân tộc vùng cao “cõng” cá với số lượng nhỏ lẻ qua các đường mòn, lối mở, cánh gà cửa khẩu. Trong quá trình vận chuyển vào nội địa, chúng đều bố trí “chim lợn” cảnh giới, giám sát hoạt động của các cơ quan chức năng để kịp thời ứng phó. Do đã “thỏa thuận” trước với các chủ trang trại nuôi cá tầm trong nước, nên khi “hàng” về đến Việt Nam, các đầu nậu sẽ gửi vào các hồ nuôi, chờ “chạy” giấy kiểm dịch rồi xuất bán hợp pháp.
Thực tế cho thấy, cái khó trong đấu tranh, ngăn chặn cá tầm Trung Quốc nhập lậu vào Việt Nam không chỉ nằm ở thủ đoạn hoạt động của các đối tượng, mà còn do kẽ hở trong giám sát, kiểm tra hoạt động vận chuyển, buôn bán thủy sản nhập lậu của chính quyền, cơ quan chức năng các địa phương. Các vụ bắt giữ cá tầm nhập lậu vừa qua cho thấy, công tác phối hợp giữa các lực lượng, ngành ở nhiều địa phương chưa chặt chẽ. Đáng chú ý, việc “xử lý” hàng thủy sản nhập lậu mỗi nơi áp dụng một kiểu. Có địa phương cho thu giữ rồi phát mại, nhưng có nơi lại tiêu hủy hết.
Theo quy định, thủy sản là mặt hàng khi vận chuyển, lưu thông trong nước nếu không đi ra từ vùng có công bố dịch, thì không phải kiểm dịch của cơ quan thú y, hóa đơn chứng từ cũng không bắt buộc chặt chẽ; mặt khác, thủy sản trong nước không có đặc điểm riêng để phân biệt với thủy hải sản nhập lậu, nên khó cho công tác đấu tranh, xử lý.
Để ngăn chặn cá tầm nhập lậu, Cục Cảnh sát PCTP về môi trường vừa kiến nghị Văn phòng Chính phủ; Ban chỉ đạo VSATTP Trung ương, chỉ đạo Ban chỉ đạo 127 các địa phương tham mưu cho UBND tỉnh chỉ đạo các ngành chức năng: Bộ đội Biên phòng, Hải quan, Y tế, Thú y, QLTT… tăng cường công tác quản lý Nhà nước về hoạt động xuất nhập khẩu, kiểm tra, giám sát chặt chẽ các hoạt động nhập khẩu, buôn bán hàng hóa khu vực biên giới, để chủ động ngăn chặn các hành vi nhập lậu các mặt hàng thủy sản ngay từ tuyến đầu.
Bên cạnh đó, các ngành cần phối hợp chặt chẽ với lực lượng công an, tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, lên danh sách các đối tượng, đường dây vận chuyển, buôn bán trái phép thủy sản nhập lậu, xác định các tụ điểm, kho hàng, bến bãi thường xuyên tập kết hàng hóa, các tuyến vận chuyển, phương tiện vận chuyển, nắm quy luật hoạt động, phương thức thủ đoạn hoạt động để phát hiện bắt giữ, xử lý. Lực lượng chức năng cần tạm giữ phương tiện tối đa để các đối tượng không có phương tiện hành nghề - một trinh sát cho biết.
