Dựa trên cơ sở tổng kết 16 năm thực hiện “Quy chế TG - TG”, dự án luật này được xây dựng rất công phu, có sự nghiên cứu tỉ mỉ và tham khảo kinh nghiệm từ các nước trên thế giới; được đánh giá tác động, đồng thời lấy ý kiến các cơ quan có liên quan trong quá trình soạn thảo dự án luật.
Bộ trưởng Bộ Công an Trần Đại Quang trình bày Tờ trình Dự thảo Luật Tạm giữ, tạm giam (ảnh - Thuần Thư)
Theo Đại tướng Trần Đại Quang, qua tổng kết thực tiễn 16 năm thực hiện “Quy chế TG - TG”, bên cạnh những thuận lợi và kết quả đã đạt được, nhiều tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc đã bộc lộ, có thể nói quy định của pháp luật hiện hành về chế độ quản lý giam giữ đối với người bị TG - TG chưa cụ thể, nhất là việc thăm gặp thân nhân, người bào chữa và thực hiện các quyền nhân thân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong TG - TG; chế độ ăn, mặc, ở, khám chữa bệnh còn chưa phù hợp với điều kiện thực tế; chưa có quy định về chế độ đối với người chưa thành niên, phụ nữ có thai hoặc nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người đồng tính hoặc người có khiếm khuyết về giới tính; chưa có quy định cụ thể về việc cho người bị TG - TG mang quốc tịch nước ngoài tiếp xúc lãnh sự.
Quốc hội phiên làm việc chiều 23-5 (ảnh - Thuần Thư)
Tờ trình của Chính phủ nêu rõ, TG - TG là biện pháp ngăn chặn được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự, do cơ quan, người tiến hành tố tụng áp dụng đối với người bị bắt quả tang, truy nã, khẩn cấp và đối với bị can, bị cáo nhằm cách ly họ ra khỏi đời sống xã hội một thời gian nhất định để ngăn chặn họ tiếp tục phạm tội, ngăn chặn hành vi trốn tránh việc điều tra, truy tố, xét xử, cản trở việc xác định sự thật của vụ án hoặc để bảo đảm thi hành án. Việc thực hiện chế độ tạm giữ, tạm giam vừa qua đã được tổ chức chặt chẽ, phục vụ có hiệu quả cho hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án, góp phần đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ vững chắc ANQG, bảo đảm TTATXH, bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
“TG - TG là các biện pháp ngăn chặn có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền tự do, dân chủ của cá nhân; theo Hiến pháp 2013, quyền con người, quyền công dân, chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật” - Đại tướng Trần Đại Quang nhấn mạnh và nêu rõ xuất phát từ những vấn đề nêu trên, việc xây dựng, ban hành Luật Tg - TG trong tình hình hiện nay là cần thiết, nhằm tháo gỡ những khó khăn, bất cập, bảo đảm tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người bị TG - TG, phù hợp với quy định của Hiến pháp, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính, cải cách tư pháp trong tình hình mới. Dự thảo Luật TG - TG được xây dựng gồm 11 chương, 87 điều.
Về một số nội dung còn ý kiến khác nhau, Tờ trình của Chính phủ cho biết, trước mắt dự thảo Luật chưa bổ sung quy định về quyền khởi kiện của người bị tạm giữ, tạm giam và việc giải quyết khởi kiện trong thực hiện chế độ tạm giữ, tạm giam do Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua quy định: “Quyết định giải quyết khiếu nại của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp trên là quyết định có hiệu lực pháp luật”.
Về quyền và nghĩa vụ của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, Tờ trình của Chính phủ cho rằng, người bị tạm giữ, người bị tạm giam là người đang bị áp dụng biện pháp ngăn chặn và họ phải chịu sự quản lý, cách ly trong một thời hạn theo quy định của pháp luật; đương nhiên sẽ bị hạn chế một số quyền công dân; cùng với đó, trong một số đạo luật chuyên ngành cũng có quy định hạn chế quyền của người bị tạm giam. Ví dụ: Luật Nghĩa vụ quân sự quy định người đang bị giam giữ thì không được làm nghĩa vụ quân sự; Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và Luật bầu cử Hội đồng nhân dân quy định người đang bị tạm giam thì không được đưa vào danh sách cử tri...
Ngoài những quyền bị hạn chế, người bị tạm giữ, tạm giam vẫn còn quyền con người và các quyền khác theo quy định của Hiến pháp. Dự thảo Luật đã xây dựng theo hướng quy định nguyên tắc là người bị tạm giữ, tạm giam được thực hiện các quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân nếu không bị hạn chế bởi Luật này và các luật khác có liên quan. Trường hợp cần thiết thực hiện giao dịch dân sự hợp pháp thì phải thông qua luật sư hoặc người đại diện theo pháp luật của mình và được sự đồng ý của cơ quan đang thụ lý vụ án. Dự thảo Luật cũng quy định một số điều về những quyền và nghĩa vụ của người bị tạm giữ, tạm giam và khi bị áp dụng biện pháp ngăn chặn, người bị tạm giữ, tạm giam bị hạn chế đi lại, giao dịch, tiếp xúc, thông tin, liên lạc, tuyên truyền tín ngưỡng, tôn giáo.
Đối với sự cần thiết ban hành Luật TG - TG, ông Nguyễn Văn Hiện, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp (UBTP) của QH thay mặt UBTP bày tỏ tán thành với Chính phủ về sự cần thiết ban hành dự án Luật này, bảo đảm các quy định về TG - TG phù hợp với Hiến pháp năm 2013. Theo đó, quyền công dân chỉ bị hạn chế bởi luật; khắc phục kịp thời những hạn chế, bất cập trong thực tiễn, nhất là tình trạng chết, bức cung, nhục hình, vi phạm quyền con người xảy ra ở nhà tạm giữ, trại tạm giam trong thời gian qua, đồng thời phúc đáp yêu cầu cải cách tư pháp trong tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
* Cũng trong phiên làm việc chiều 23-5, QH đã thảo luận về một số nội dung còn có ý kiến khác nhau của Dự thảo Luật Thú y.
* Tại phiên họp chiều 23-5, nhân chuyến thăm Việt Nam nhằm thúc đẩy các chương trình hợp tác sau 2015, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Ban Ki - moon và phu nhân đã đến thăm và nói chuyện với các vị Đại biểu Quốc hội Việt Nam.
