Cần nhiều cách làm hay để phát huy nghệ thuật truyền thống

• Lớp tập huấn diễn viên, nhạc công loại hình nghệ thuật Tuồng truyền thống 2024
• Lắng đọng, tự hào chương trình nghệ thuật đặc biệt kỷ niệm 50 năm Ngày truyền thống lực lượng Cảnh sát Cơ động
• Quảng bá, giới thiệu các tác phẩm nghệ thuật ca kịch truyền thống sân khấu Thủ đô

Sáng ngày 6/3, Viện Văn hóa Nghệ thuật Thể thao và Du lịch Việt Nam (Bộ VHTTDL) đã tổ chức hội thảo khoa học quốc gia "Thực trạng và giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống Việt Nam trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế".

Tại đây, hội thảo đã được lắng nghe nhiều chia sẻ về thực trạng của các loại hình nghệ thuật truyền thống Việt Nam đang gặp phải như sự mai một, sự cạnh tranh khốc liệt với các loại hình giải trí, đời sống nghệ sĩ, nghệ nhân gặp nhiều khó khăn, đội ngũ kế cận còn mỏng và mờ nhạt...

Bên cạnh đó, hội thảo còn nhận được nhiều ý kiến đóng góp, đề xuất giải pháp để bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống Việt Nam. PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng, để bảo tồn nghệ thuật truyền thống, chúng ta đang gặp phải những thách thức, khó khăn đến từ chính nhận thức.

NSND Tự Long trong chương trình "Anh trai vượt ngàn chông gai"

Đó là nên nhìn nhận các loại hình nghệ thuật truyền thống từ góc độ nghệ thuật hay di sản. Nếu chúng ta chỉ ứng xử như nghệ thuật sẽ có sự sai lệch. Nhưng nếu chỉ nhìn nhận như di sản thì chúng ta dễ bỏ cuộc sự sáng tạo của nghệ thuật truyền thống. Hơn thế trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, chúng ta phải tuân theo các quy luật của kinh tế thị trường như quy luật cung cầu, quy luật giá trị... đồng thời, chúng ta phải giữ vững tính ngoại lệ của nghệ thuật truyền thống, không thể đem áp dụng các quy luật của nền kinh tế thị trường vào bảo tồn nghệ thuật truyền thống.

Thách thức thứ 2 gặp phải trong bảo tồn nghệ thuật truyền thống là sự chồng chéo giữa các văn bản luật của các bộ, ban ngành khác nhau.

Thách thức thứ 3 là sự cạnh tranh trong môi trường số giúp cho chúng ta có sự thích nghi, tạo ra không gian phát triển mới cho nghệ thuật truyền thống.

Quang cảnh hội thảo

Thách thức thứ 4 đến từ các loại hình giải trí khác. Nghĩ đến nghệ thuật truyền thống còn nghĩ đến các loại hình khác-vừa là đối thủ, vừa là đối tác cùng giúp nhau phát triển. Ví dụ như MV "Bắc Bling" của Hòa Minzy, các sản phẩm có sự kết hợp giữa âm nhạc dân gian và hiện đại của Hoàng Thùy Linh... đã tạo ra sức sống mới cho nghệ thuật truyền thống bằng các sáng tạo mới, chất liệu mới, sự hấp dẫn và hơi thở mới.

Thách thứ thứ 5 đó là chinh phục tình cảm của khán giả. Để làm được điều này cần phát triển thị trường bền vững cho nghệ thuật truyền thống bằng sức sống mới, sự quan tâm của khán giả trẻ, sự tâm huyết của các nghệ sĩ và nhà hát.

Nghệ sĩ Nhân dân Tự Long, Giám đốc Nhà hát Chèo Quân đội chia sẻ, bước ra từ chương trình "Anh trai vượt ngàn chông gai" với hàng triệu lượt like và chia sẻ tới các sản phẩm âm nhạc dân gian được làm mới, anh rút ra một điều, các bạn trẻ không phải không yêu, không phải không biết, chỉ có điều họ chưa được tiếp cận với nghệ thuật truyền thống. Nhiều loại nghệ thuật cùng góp mặt trong một sản phẩm âm nhạc như nhạc dân gian, Rap, Rock... tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ. Ở đó, người đã có tuổi cảm thấy gần gũi, người trẻ thấy được sự trẻ trung, hiện đại. Bảo tồn nghệ thuật truyền thống được NSND Tự Long ví như cách nấu ăn. Món ăn đó đặc quánh sẽ khó nuốt hơn là có sự pha trộn. Chúng ta cần tìm hiểu xem giới trẻ thích nghe và ăn món ăn như thế nào.

Không chỉ có chương trình "Anh trai vượt ngàn chông gai", từ việc bảo tồn dòng tranh dân gian Đông Hồ của gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Tâm (con trai Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Đăng Chế cũng cho thấy, quan trọng là cách làm và cách tiếp cận để bảo tồn nghệ thuật truyền thống.

Trong bối cảnh người dân làng tranh đua nhau bỏ ván khắc chuyển sang sản xuất hàng mã, nghề tranh dân gian đối mặt với vạn ngàn khó khăn, nghệ nhân Nguyễn Đăng Tâm cùng cha đẻ là nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế và các thành viên trong gia đình luôn trăn trở, tìm hướng đi mới. Họ đặt ra mục tiêu tranh Đông Hồ vẫn có "đất sống" trong dòng chảy hiện đại.

Tranh Đông Hồ trước đây rất đơn giản, chỉ có một khổ, lớn hơn khổ giấy A4 một chút. Tuy nhiên, ngày nay, tranh Đông Hồ có sự linh hoạt về kích thước để thích ứng với không gian sống hiện đại, rộng rãi.

Ông Tâm còn kết hợp tranh Đông Hồ với nhiều chất liệu khác nhau để vừa đảm bảo yếu tố mỹ thuật, vừa đảm bảo tiện lợi. Ông Tâm vẽ tranh Đông Hồ lên mành tre để du khách mua về làm kỷ niệm. Nhiều vị khách nước ngoài rất thích thú khi có thể cuộn tranh lại gọn nhẹ và đưa về đất nước của họ làm quà hay trưng bày.

Nếu như người xưa dán tranh Đông Hồ lên tường, dùng tăm để ghim tranh vào vách đất thì ngày nay ông Tâm tạo ra những khung gỗ đẹp, lồng trong mặt kính.

Tranh Đông Hồ của gia đình ông Tâm còn được làm vật liệu để trang trí hộp bánh trung thu, vỏ bọc kẹo socola nổi tiếng hay xuất hiện trên cốc uống của chuỗi cà phê….

Nhờ những đổi mới đó, tranh Đông Hồ do gia đình ông Tâm làm ra đã thực sự đi vào cuộc sống, phục vụ đa dạng đối tượng, được treo trang trọng trong các phòng khách, công sở, khách sạn, văn phòng, được du khách trong và ngoài nước ưa chuộng.

Cũng tại hội thảo, các đại biểu còn đề xuất các phương án bảo tồn và phát huy nghệ thuật truyền thống như đưa vào giảng dạy trong nhà trường như một môn học bắt buộc, xây dựng đề án bảo tồn và phát huy nghệ thuật truyền thông.... Nghệ sĩ Nhân dân Xuân Bắc, Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn cho rằng, từ các biện pháp cụ thể, các cơ quan chức năng cần có sự thống kê để biết hiệu quả, tác động của các đề án, số tiền đã sử dụng cho công tác bảo tồn, những điều hạn chế.. để từ đó rút kinh nghiệm cho các biện pháp tiếp theo.