PCA phán quyết: Trung Quốc không có "chủ quyền lịch sử" ở Biển Đông

ANTĐ - Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) tại La Hay (Hà Lan) vừa ra phán quyết không công nhận "đường chín đoạn" của Trung Quốc tại Biển Đông, đồng thời cho biết, Trung Quốc không có chủ quyền lịch sử ở vùng biển này.

Tòa Trọng tài Thường trực (Nguồn: BBC)

Ngày 12-7-2016, PCA đã ra phán quyết về vụ kiện của Philippines đối với yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông sau 3 năm thụ lý.

Một trong những phán quyết đầu tiên của tòa là tuyên bố Trung Quốc "không có chủ quyền lịch sử tại Biển Đông".

Theo ABS-CBN, Tòa trọng tài tuyên bố Philippines thắng kiện Trung Quốc về vấn đề Biển Đông. Tòa Trọng tài tuyên bố yêu sách đường lưỡi bò của Trung Quốc không có cơ sở pháp lý.

Và tuyên bố Trung Quốc không có “quyền lịch sử” với các vùng biển ở Biển Đông.

Thông cáo của PCA nêu rõ: “Tòa Trọng tài kết luận rằng trong vụ Philippines kiện Trung Quốc, Trung Quốc không có cơ sở pháp lý nào để khẳng định nước này có quyền lịch sử đối với các tài nguyên, theo các quyền được Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS), ở các khu vực biển trong phạm vi đường lưỡi bò”.

Theo thông cáo báo chí của PCA, Tòa Trọng tài kết luận các thực thể nổi (khi thủy triều lên) ở quần đảo Trường Sa là những “bãi đá” hợp pháp, do đó nó không có vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý (EEZ).

Theo Reuters, phán quyết 497 trang này cũng kết luận lực lượng tuần tra Trung Quốc có thể gây nguy hiểm đâm, đụng với tàu đánh cá và hoạt động xây dựng của họ gây ra tổn hại không thể phục hồi được đối với rạn san hô ở đây. 

Trong một điểm quan trọng, toà tuyên bố không một cấu trúc nào ở Trường Sa có khả năng duy trì đời sống con người ở đó nên không điểm nào có vùng đặc quyền kinh tế hay vùng thềm lục địa.

Theo chuyên gia Greg Polling của CSIS, toà PCA cũng đã lường trước khả năng Trung Quốc thiết lập vùng quân sự khi nêu rõ: luật biển UNCLOS “không cho phép một nhóm đảo... thiết lập thành các khu quân sự tập thể".

Một nhóm người Philippines tuần hành ngay trước thời điểm PCA công bố phán quyết - Ảnh: Rappler

Báo Rappler của Phillippines cho biết Tòa Trọng tài thường trực (PCA) sẽ không tổ chức bất kỳ buổi lễ nào để công bố kết quả phán quyết. PCA cho biết Tòa sẽ chuyển kết quả phán quyết cho các bên liên quan trước khi công bố rộng rãi cho công chúng.

Xuất hiện tại họp báo ở Philippines, ngoại trưởng Philippines nói rằng các chuyên gia Philippines sẽ nghiên cứu kết quả phán quyết của Tòa Trọng tài. “Chúng tôi kêu gọi các bên liên quan kiềm chế”, ông nói.

Ngoại trưởng Philippines nói thêm ông hoan nghênh kết quả phán quyết có lợi cho Philippines.

Trước thời điểm công bố, trang web của Tòa Trọng tài thường trực (PCA) ở The Hague, Hà Lan (pcacases.com) tổ chức công bố kết quả phán quyết. Trang web này đang trong tình trạng không thể truy cập được vì quá tải.

Tại Manila, Bộ Ngoại giao Philippines đã tổ chức họp báo về vụ việc. Trong phòng họp báo tại trụ sở Bộ Ngoại giao Philippines ở thủ đô Manila, một phóng viên cho biết chưa bao giờ nhìn thấy quang cảnh đông đúc đến vậy.

Anh Chino Leyco, phóng viên của tờ Manila Bulletin, chia sẻ với Tuổi Trẻ dù phụ trách mảng kinh tế nhưng anh vẫn rất quan tâm đến kết quả phán quyết của Tòa trọng tài.

Chino cho hay đồng nghiệp theo dõi mảng đối ngoại ở báo anh đang tập trung đợi chờ phán quyết để cung cấp thông tin kịp thời cho bạn đọc quan tâm.

Chino cho biết Ngoại trưởng Philippines Yasay chuẩn bị tổ chức họp báo để ra tuyên bố của nước này về kết quả phán quyết.

Các phóng viên tập trung ở trụ sở Bộ Ngoại giao Philippines tại Manila để tham gia buổi họp báo - Ảnh: ABS-CBN News

Từ thủ đô Kuala Lumpur, anh Amirn Fareed Rahim, phụ trách mảng chính trị của tập đoàn cố vấn KRA, cho biết Bộ Ngoại giao Malaysia đang theo dõi sát sao kết quả phán quyết.

Amir dự đoán Philippines sẽ dành thắng lợi và đường lưỡi bò của Trung Quốc sẽ được Tòa tuyên bố không có cơ sở pháp lý.

Tuy nhiên, Amir cũng cho rằng Trung Quốc sẽ bác bỏ phán quyết và vận động hành lang một số quốc gia trong khối ASEAN trì hoãn công bố kết quả phán quyết.

Amir cũng dự đoán một số cường quốc như Mỹ và Nhật sẽ ra tuyên bố ủng hộ kết quả phiên tòa.

Đường lưỡi bò phi lý của Trung Quốc ở Biển Đông đã bị PCA bác bỏ

Nội dung PCA nhận thụ lý

Tòa trọng tài Thường trực khẳng định quyền tài phán với 7 trong 15 nội dung Philippines khởi kiện. Các nội dung này liên quan tới tính pháp lý của các đá và bãi cạn trên Biển Đông mà Trung Quốc đang chiếm đóng, bồi lấp nhằm hiện thực hóa yêu sách chủ quyền.

Tòa cũng tiếp nhận đơn kiện của Manila về việc Trung Quốc cản trở ngư dân đánh bắt trên Biển Đông cũng như việc tàu công vụ Trung Quốc gây nguy hiểm với các tàu hành pháp Philippines trên các thực thể tranh chấp ở Biển Đông.

Một trong những điều được chờ đợi là phán quyết của PCA về Ba Bình, thực thể tự nhiên lớn nhất quần đảo Trường Sa của Việt Nam, đang bị Đài Loan, Trung Quốc chiếm đóng phi pháp. Dù không đưa Ba Bình vào phạm vi kiện nhưng trong phiên điều trần sau đó, Philippines đưa nó vào nội dung cần làm rõ. Manila lập luận thực thể không phải nơi cư dân sinh sống lâu đời và cũng không có nền kinh tế bền vững mà chỉ là nơi đồn trú quân sự và tồn tại dựa vào nguồn cung từ bên ngoài nên không được hưởng vùng đặc quyền kinh tế.

Dự đoán phản ứng của Trung Quốc

Theo các nhà phân tích, Trung Quốc có thể đưa ra phản ứng ở các mức độ khác nhau tùy thuộc vào phán quyết của PCA. Trong cấp độ nhẹ nhàng nhất, Bộ Ngoại giao Trung Quốc sẽ lên tiếng phản đối, Bắc Kinh tăng cường chiến dịch truyền thông nhưng giảm các hành động trên thực địa và ngừng ngăn chặn tàu cá nước ngoài hay đuổi phi cơ quân sự hoạt động trong khu vực Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền.

Ở cấp độ cao hơn, Bắc Kinh sẽ tuyên bố Nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông, buộc máy bay thương mại và máy bay quân sự thông báo kế hoạch bay cho Trung Quốc. Bên cạnh đó, Trung Quốc có thể tăng cường hoạt động tuần tra của lực lượng Hải cảnh và Hải quân hoặc rút khỏi Công ước Liên Hợp Quốc về luật Biển năm 1982.

Ở cấp độ tiêu cực nhất, Trung Quốc sẽ bồi lấp bãi cạn Scarborough, kéo tàu Sierra Madre ra khỏi vị trí nó đang mắc cạn ở Bãi Cỏ Mây và công bố tọa độ chính xác của đường lưỡi bò, chính thức biến nó thành đường biên giới lãnh thổ, đồng thời củng cố chủ quyền với toàn bộ vùng nước, tài nguyên và các thực thể địa lý nằm trong đường 9 đoạn.

Dấu mốc chính về vụ kiện

Ngày 22/1/2013, Philippines đệ đơn lên Tòa Trọng tài Thường trực (PCA), kiện cách Trung Quốc giải thích và áp dụng Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 ở Biển Đông. Ngày 19/2/2013, Trung Quốc từ chối tham gia vụ kiện bằng văn bản “Quan điểm của Trung Quốc đối với các vấn đề ở Biển Đông” và bác bỏ yêu sách của Philippines.

Ngày 21/6/2013, Tòa Trọng tài được thành lập với 5 người do Thẩm phán Thomas A. Mensah đến từ Ghana chủ trì. Các thành viên khác gồm có Thẩm phán Jean-Pierre Cot người Pháp, Thẩm phán Stanislaw Pawlak người Ba Lan, Giáo sư Alfred Soons người Hà Lan và Thẩm phán Rudiger Wolfrum người Đức.

Bất chấp sự phủ nhận của Trung Quốc, ngày 29/10/2015, PCA ra phán quyết khẳng định quyền xét xử vụ kiện của Philippines nhằm vào yêu sách chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông. Từ 24 – 30/11/2015, PCA có phiên điều trần cuối cùng về vụ kiện. Sau nhiều dự đoán, Tòa đưa ra phán quyết cuối cùng vào ngày 12/7/2016.

Trong suốt hơn 3 năm qua, Trung Quốc liên tục bác bỏ vụ kiện của Philippines và từ chối tham gia các phiên tranh tụng. Bắc Kinh cũng tuyên bố không tuân thủ phán quyết của PCA, điều mà các nhà phân tích nhận định là bất lợi cho Trung Quốc.