Câu hỏi đặt ra là cần tập trung vào chất lượng để đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao, vậy thì đào tạo từ xa có đảm bảo chất lượng hay “chạy” theo mục tiêu... cao xa gì?
Câu hỏi trên hoàn toàn không vô cớ, bởi trên thực tế, chất lượng đào tạo tiến sĩ trong những năm gần đây cho “ra lò” đội ngũ tiến sĩ “giấy” nhiều hơn tiến sĩ thật, bằng cấp đầy mình nhưng thực chất vẫn là trong “tháp ngà” khoa học. Các công trình nghiên cứu, sáng chế, ứng dụng vào kinh tế, khoa học, công nghệ, phục vụ cho phát triển thực tiễn hầu như đếm trên đầu ngón tay.
Những sáng chế ấy so với các nước trong khu vực còn một khoảng cách xa vời, chưa dám sánh với các nước phát triển trên thế giới. Số lượng các bài báo, công trình nghiên cứu của tiến sĩ Việt Nam xuất hiện trên các tạp chí khoa học danh tiếng thế giới lại càng hiếm hoi. Chưa có số liệu thống kê chính thức, song tỷ lệ các công trình, đề án nằm trong... ngăn kéo phủ bụi là không nhỏ.
Đương nhiên, thực trạng đào tạo tiến sĩ ở ta cũng khiến các nhà khoa học luôn bị động, “trói tay”, khó phát huy sức sáng tạo, do không được tạo điều kiện và có môi trường làm việc thuận lợi nhất. Trong khi đó, mối liên kết, hợp tác đào tạo tiến sĩ giữa các trường đại học trong nước với các trường đại học uy tín nước ngoài là một trong những khâu yếu nhất. Nước ta hiện rất cần bổ sung những tiến sĩ trẻ, tài năng vào đội ngũ các nhà khoa học khi bước vào cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Tuy nhiên, trong khi khủng hoảng dư thừa tiến sĩ “hữu danh vô thực” thì việc theo đuổi chương trình đào tạo từ xa thực sự không có gì để bảo đảm là biện pháp khả dĩ, có khả năng “vực dậy”, nâng cấp chất lượng đào tạo tiến sĩ. Một số tiến sĩ có danh tiếng được đào tạo ở các trường đại học có bề dày cả trăm năm đã chỉ ra một thực tế mà nhiều sinh viên Việt Nam thường ngộ nhận và ảo tưởng theo đuổi giấc mơ tiến sĩ ngoại. Thực chất, nhiều trường có thể bán bằng tiến sĩ, thậm chí có những trường ảo cấp bằng tiến sĩ như một thứ xa xỉ cho những người háo danh, sính bằng cấp mà không có một giá trị gì.
Đề án đào tạo 12.000 tiến sĩ đã được giới chuyên gia nhận định là khó đạt được mục tiêu đề ra. Nay, phong trào đào tạo từ xa lại lôi cuốn một bộ phận sinh viên, liệu sẽ đi đến đâu? Đào tạo gần mà còn chẳng đạt được kỳ vọng, nói gì đến đào tạo từ xa.
