Quy định rõ trường hợp nổ súng không cần cảnh báo

Dự thảo Luật quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ (gọi tắt là Dự thảo) nêu rõ, vũ khí là phương tiện biểu hiện ở các dạng khác nhau, được chế tạo có khả năng sát thương, gây nguy hại cho tính mạng, sức khỏe đối với con người, phá hủy kết cấu vật chất. Đối tượng được trang bị vũ khí quân dụng gồm Quân đội nhân dân; Dân quân tự vệ; Công an nhân dân; Kiểm lâm, Kiểm ngư; Lực lượng chuyên trách chống buôn lậu của Hải quan; Hải quan cửa khẩu; An ninh hàng không.

Về tiêu chuẩn, người sử dụng súng phải đảm bảo có phẩm chất, đạo đức tốt, đủ sức khoẻ, được huấn luyện chuyên môn, cấp giấy chứng nhận và kiểm tra định kỳ về kỹ năng sử dụng vũ khí. Người không thuộc lực lượng vũ trang ngoài tiêu chuẩn trên phải được cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ. Khi sử dụng phải mang theo giấy phép sử dụng. Sau khi kết thúc nhiệm vụ hoặc hết thời hạn phải bàn giao vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và giấy phép cho người có trách nhiệm quản lý, bảo quản theo đúng quy định. 

Theo luật sư Nguyễn Thị Thu - Đoàn luật sư Hà Nội, một trong những điểm mới đáng chú ý của Dự thảo Luật là đã quy định cụ thể các trường hợp được nổ súng cảnh báo và nổ súng không cần cảnh báo.

Theo đó, người thi hành nhiệm vụ độc lập, trước khi nổ súng phải cảnh báo bằng hành động, mệnh lệnh hoặc bắn chỉ thiên đối với các trường hợp: Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, phương tiện tấn công hoặc chống trả, đe dọa người thi hành công vụ hoặc người khác; Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, vũ lực, phương tiện gây rối trật tự công cộng uy hiếp tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác; Đối tượng đang đánh tháo người bị giam, giữ, áp giải, dẫn giải do phạm tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng…; Khi không còn biện pháp nào khác để ngăn chặn đối tượng tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội nguy hiểm…

Người sử dụng súng cũng được phép bắn vào phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, phương tiện giao thông đường thủy nội địa (trừ phương tiện giao thông của các cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự nước ngoài, cơ quan đại diện tổ chức quốc tế) để dừng phương tiện đó khi: Đối tượng điều khiển phương tiện đó tấn công hoặc đe doạ trực tiếp đến tính mạng người thi hành công vụ hoặc người khác; Khi biết rõ phương tiện đó do đối tượng phạm tội điều khiển cố tình chạy trốn; Khi trên phương tiện cố tình chạy trốn có đối tượng phạm tội hoặc vũ khí, vật liệu nổ trái phép, bí mật Nhà nước, ma túy số lượng lớn…

Dự thảo Luật cũng quy định những trường hợp được nổ súng không cần cảnh báo: Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội khủng bố, giết người, bắt cóc con tin, ma túy hoặc đang trực tiếp sử dụng vũ khí, vật liệu nổ chống lại việc bắt giữ khi vừa thực hiện xong hành vi phạm tội trên; Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ tấn công hoặc uy hiếp trực tiếp đến an toàn của công trình quan trọng về an ninh quốc gia, mục tiêu quan trọng được bảo vệ theo quy định của pháp luật, trực tiếp đe dọa đến tính mạng người thi hành công vụ hoặc người khác; Đối tượng đang trực tiếp thực hiện hành vi cướp súng của người thi hành công vụ...

Cần đảm bảo tính chặt chẽ, khả thi

Có thể nói, vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ là phương tiện đặc biệt liên quan trực tiếp đến công tác bảo đảm an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội của đất nước. Việc nổ súng phải tuân theo các nguyên tắc: Phải căn cứ vào từng tình huống, tính chất, mức độ hành vi nguy hiểm của đối tượng để quyết định.

Chỉ nổ súng khi không còn biện pháp nào khác để ngăn chặn hành vi của đối tượng và sau khi đã cảnh báo mà đối tượng không tuân theo. Nếu việc nổ súng không kịp thời sẽ đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe cho bản thân hoặc người khác hoặc có thể gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng khác. Trong mọi trường hợp, người sử dụng cần hạn chế thiệt hại do việc nổ súng.

Nhận xét về quy định trên, luật sư Nguyễn Thành Trung - Đoàn luật sư Hà Nội cho rằng, việc quy định cụ thể các trường hợp được nổ súng mà không cần cảnh báo là cơ sở vững chắc cho người có quyền sử dụng súng để họ có thể biết rõ khi nào được nổ súng. Điều này không chỉ đảm bảo an toàn về tính mạng con người, tăng cường sự giám sát của nhân dân, mà còn giúp cơ quan chức năng dễ dàng hơn trong việc xác định trách nhiệm của người nổ súng. 

Quy định sử dụng súng hiện tại chưa cụ thể, rõ ràng dẫn đến lực lượng thi hành công vụ e ngại phạm luật khi nổ súng gây ra những vụ việc đáng tiếc. Điều này cũng dẫn đến tình trạng có trường hợp người thi hành công vụ không dám nổ súng vì sợ trách nhiệm, có trường hợp nổ súng quá mức cần thiết dẫn đến vi phạm.

Ngoài ra, Luật cũng cần xác định rõ người có thẩm quyền quyết định nổ súng trong trường hợp thực hiện nhiệm vụ có tổ chức, trách nhiệm của thủ trưởng, người đứng đầu cơ quan được trang bị vũ khí. Đặc biệt, với quy định nổ súng cần bám sát các quy định về tình thế cấp thiết, phòng vệ chính đáng trong Bộ luật Hình sự để đảm bảo tính thống nhất, khả thi. Bên cạnh đó, việc trang bị và sử dụng súng cũng phải theo một quy trình, thủ tục chặt chẽ.

Trên thế giới, quy định sử dụng súng ở mỗi quốc gia là rất khác nhau. Tại Mỹ, cảnh sát Mỹ được yêu cầu mang súng khi làm nhiệm vụ. Nhiều người còn được yêu cầu mang theo một khẩu súng thứ hai có thể ngụy trang được.

Cảnh sát Nhật được phép sử dụng súng khi làm nhiệm vụ, nhưng không được phép mang theo một khẩu khác dự phòng như cảnh sát Mỹ. Tại Pháp, cảnh sát được trang bị súng ống đầy đủ nhất thế giới. Còn tại Nga, khi sử dụng súng, cảnh sát phải thông báo để người vi phạm có cơ hội thực hiện yêu cầu của cảnh sát trước khi nổ súng. Trong trường hợp nếu trì hoãn sử dụng súng gây nguy hiểm cho tính mạng của cảnh sát thì cảnh sát được phép nổ súng luôn.