Giúp việc gia đình: Cần được điều chỉnh bởi Luật pháp

Những rắc rối trong cuộc sống giữa gia chủ và người giúp việc vẫn ngày một nóng. Hàng loạt vụ án liên quan đến người giúp việc vẫn cứ liên tiếp xảy ra, nhỏ thì là trộm cắp tài sản, hay nguy hiểm hơn là bắt cóc trẻ em và cả những vụ án giết người. Đến khi vụ án xảy ra, người ta mới ngớ ra rằng chẳng có gì ràng buộc giữa gia chủ và người giúp việc, ngoài mấy câu thỏa thuận miệng.

Gần đây nhất, vụ án người giúp việc Võ Thị Thanh Thúy nhiễm HIV bắt cóc con của chủ nhà đã khiến nhiều người hoang mang. Từ đó đặt ra rất nhiều vấn đề đối với việc quản lý người giúp việc. Người giúp việc trên được chủ nhà thuê thông qua một công ty giới thiệu việc làm, nhưng tại sao một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như vậy mà cả phía doanh nghiệp môi giới và chủ nhà đều không biết. Điều đó cho thấy sự thả nổi trong việc tuyển dụng người giúp việc. Đối với các ngành nghề khác, khi tuyển dụng lao động, thì người lao động phải phải có  hồ sơ cá nhân, trong đó có sơ yếu lý lịch có xác nhận của địa phương, có giấy khám sức khỏe, có giấy tờ tùy thân cũng như những chứng chỉ cần thiết chứng minh trình độ nghề nghiệp... Nhưng với lao động giúp việc hiện đang rất phổ biến hiện nay nhưng dường như không được nhìn nhận như một nghề nên cũng chưa có những quy định pháp luật cụ thể để điều chỉnh.

Hiện nay, con đường để người giúp việc đến với các gia đình chủ yếu là thông qua các trung tâm giới thiệu người giúp việc, qua môi giới, qua các mối quan hệ quen biết… Như thế có thể thấy, chỉ có các trung tâm giới thiệu người giúp việc là có thể kiểm soát được về tình trạng người giúp việc. Song thực tế thì các trung tâm chỉ quan tâm đến việc giới thiệu để lấy tiền chứ chưa quan tâm đến việc đào tạo kỹ năng cũng như lý lịch nhân thân người giúp việc. Và các trung tâm, ngoài việc cho phép chủ nhà thay đổi người giúp việc cho vừa ý chứ cũng không chịu trách nhiệm đến cùng khi phát sinh những vấn đề liên quan đến pháp luật. Còn các “kênh” giới thiệu khác, giữa chủ nhà và người giúp việc chỉ có thỏa thuận miệng.

Chính sự ràng buộc lỏng lẻo, không ký kết hợp đồng, không có sự thỏa thuận quyền và nghĩa vụ của các bên nên dẫn đến tình trạng người giúp việc đôi khi bị chủ lạm dụng sức lao động, quỵt tiền, thậm chí còn xâm phạm thân thể… Và cũng không ít chủ nhà bị người giúp việc “bùng”, rồi trộm cắp tài sản, gây án… đến lúc cần tìm người giúp việc thì đã biệt tăm mà không biết tung tích quê quán ở đâu.

Điều 139 Bộ luật Lao động hiện hành quy định: “Người được thuê mướn để giúp việc trong gia đình có thể giao kết hợp đồng bằng miệng hoặc văn bản, nếu được thuê mướn để trông coi tài sản thì phải ký kết bằng văn bản”. Tuy nhiên, đây mới là những quy định chung nhất, mà chưa những hướng dẫn cụ thể cũng như những chế tài về việc bắt buộc phải giao kết hợp đồng khi sử dụng lao động, dẫn đến tình trạng người sử dụng lao động thích thì làm hợp đồng mà không thích thì thôi, còn người lao động cũng không muốn làm hợp đồng vì tâm lý sợ bị ràng buộc và khó có cơ hội sang nhà khác khi trả lương cao hơn.

Để lành mạnh hóa thị trường lao động giúp việc gia đình, dự thảo sửa đổi Bộ luật Lao động mới đây nhất đã quy định chặt chẽ hơn vấn đề này khi quy định chủ sử dụng thuê người giúp việc gia đình ổn định lâu dài sẽ phải ký hợp đồng lao động. Hợp đồng này sẽ phải tuân thủ các nguyên tắc quy định tại Bộ luật Lao động như mức lương tối thiểu, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi, tiền lương làm thêm giờ, điều kiện lao động, các chế độ khác cho người lao động như bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội và bảo hiểm thất nghiệp... Bộ LĐ-TB&XH, đơn vị soạn thảo Bộ Luật cho biết, Bộ đang soạn thảo nghị định hướng dẫn việc thực hiện điều khoản về người giúp việc. Với một nghề có quá nhiều đặc thù thì việc đó là hết sức cần thiết. Đồng thời, để quản lý người giúp việc cũng như chuyên nghiệp hóa nghề này cần có một cơ quan quản lý, đào tạo tuyển dụng người giúp việc. Người giúp việc trước khi được tuyển dụng đến làm việc tại các gia đình đều phải qua sự kiểm duyệt đủ điều kiện mới được “thông hành”.