Ảnh minh hoạ
Chế thuốc cảm thành ma túy
Năm 2010, Công an TP Hồ Chí Minh phát hiện các đối tượng Nguyễn Quang Trung, Phan Đình Tài là Việt kiều sống tại Australia là đối tượng chuyên sản xuất ma túy tổng hợp (MTTH ) từ thuốc tân dược. Biết thuốc Actifed có thể chế biến thành MTTH được bán tự do tại các hiệu thuốc ở Việt Nam Tết năm 2007, Trung gọi điện thoại về Việt Nam cho em rể là Dương Nam Tư ở Hải Phòng nhờ mua thuốc Actifed. Tư vào Sài Gòn để cùng Phùng Bảo Ninh và Tạ Văn Đoàn đi mua thuốc này với số lượng lớn. Ninh lấy tên giả là Phùng Thế Hùng đến liên hệ mua hàng tại Công ty Dược liệu TƯ 2 (quận 1, TP HCM) để mua 3 lần, tổng cộng gần 16.000 hộp Actifed. Đến khi nguồn hàng tại công ty này hết, Ninh nhờ em trai mua ngoài thị trường thêm 3.000 hộp nữa.
Ngày 26-2-2007, Trung và Tài về nước để hướng dẫn mọi người bóc thuốc Actifed, xay thành bột mịn, đóng vào các vỏ bao mang nhãn hiệu massage rồi chuyển sang Australia. Từ ngày 12 đến 22-3-2007, các đối tượng đã dùng CMND giả làm thủ tục chuyển hơn 100 kg bột thuốc Actifed sang Australia. Đến tháng 5-2007, Ninh dùng giấy phép lái xe mang tên người khác nhưng dán ảnh của mình đến một công ty chuyển phát nhanh chuyển 16 kg bột thuốc Actifed đi Australia thì bị phát hiện.
Công an tỉnh Thanh Hóa cũng vừa phát hiện đối tượng Lê Sỹ Thiệu là Việt kiều ở Cộng hòa Czech, có biểu hiện nghi vấn mua gom số lượng thuốc cảm cúm đã tiến hành các biện pháp nghiệp vụ và báo cáo Bộ Công an tập trung đấu tranh làm rõ, triệt phá điểm sản xuất MTTH quy mô lớn, nguyên liệu dùng sản xuất ma túy được lấy từ tân dược.
Ngày 18-8-2011, lực lượng Phòng chống tội phạm ma túy phối hợp cùng với Bộ đội biên phòng Hà Tĩnh và lực lượng Hải quan bắt quả tang 2 đối tượng là Nguyễn Thị Hạnh, sinh năm 1969 và Nguyễn Cảnh Chiến, sinh năm 1990 (là con của Nguyễn Thị Hạnh), cùng trú tại thành phố Vinh, Nghệ An đang vận chuyển 5,4kg Methamphetamin (ma túy dạng đá, chứa chất PSE). Đây là vụ án vận chuyển ma túy dạng đá lớn nhất từ trước đến nay qua khu vực cửa khẩu quốc tế Cầu Treo với tổng trị giá lô hàng khoảng 6 tỷ đồng
Tiền chất ma túy - không quản nổi
Trong hơn một chục năm cuối của thế kỷ XX, vấn đề tiền chất và ma túy đã trở thành vấn đề nóng trên thế giới, rất nhiều cuộc họp bàn của các quốc gia thảo luận về vấn đề này. Do vậy, Công ước quốc tế 1988 về ma túy - tiền chất ra đời, nhằm ngăn chặn tình trạng buôn bán, vận chuyển bất hợp pháp các hóa chất - tiền chất để điều chế ma túy, đặc biệt là MTTH. Đồng hành với việc này, do các kiến thức về hóa học được nâng cao, hóa chất, dụng cụ và tài liệu khoa học dễ kiếm nên dẫn đến tình trạng điều chế ma túy phát triển đáng nguy hiểm và báo động trên toàn thế giới.
Ở Việt Nam, sự quản lý lỏng lẻo của một số cơ quan hữu quan hay sự tắc trách của một số người, để lưu thông tự do chất Pseudophedrine dưới vỏ bọc hợp pháp của thuốc cảm, thuốc giảm đau, long đờm, giảm ho... Điều này, có nguy cơ tạo điều kiện cho bọn tội phạm thu gom và tổng hợp chất ma túy Metamphetamine (thuốc lắc Ecstay) tại Việt Nam.
Việc nhập khẩu và sử dụng các loại thuốc tân dược có chứa tiền chất ma túy ở Việt Nam khá phức tạp. Đơn cử như trong 6 tháng đầu năm 2011, Công ty (Cty) CP BV Pharma nhập khẩu, mua lại và gia công của các Công ty dược phẩm khác với tổng số lượng khổng lồ là 6.025,66kg Pseudoephedrine, một tiền chất để tổng hợp chất ma túy Metamphetamine - một chất ma túy tổng hợp, hay còn gọi là thuốc lắc hay ecstasy, mecsydes, tên khoa học là MDMA: Methylene Dioxy Methamphet Amine.
Theo tính toán của Ủy ban Kiểm soát ma túy quốc tế (INCB) thì 1kg (1000grams) nguyên liệu tiền chất Pseudoephedrine có thể tổng hợp được 600 grams chất ma túy tổng hợp và với số lượng 6025,66kg tiền chất Pseudoephedrine, nếu không quản lý được, bọn tội phạm có thể sử dụng để tổng hợp được 4501,92kg chất ma túy Metamphetamine. Điều này xảy ra sẽ trở thành thảm họa cho xã hội. Theo Ủy ban Kiểm soát ma túy quốc tế (INCB), mỗi kg Metamphetamine giá khoảng 353.846USD.
Qua xem xét hồ sơ lưu của phòng quản lý kinh doanh dược, cục Quản lý Dược, Bộ Y tế thì số lượng 6.025,66kg Pseudoephedrine Công ty CP BV Pharma có trong vòng 6 tháng đầu năm 2011 gồm: Tồn kho năm 2010: 323,93kg, 6 tháng đầu năm 2011: 4.055,74kg, Cty CP BV Pharma gia công tại Công ty Cổ phần DPTW Pharbaco: 1.145,99kg , gia công tại Công ty TNHH MTV Sinh học Y tế Mebiphar: 500kg.
Ngoài ra còn có 45 công ty nhập là: 21.595kg/ 6 tháng đầu năm 2011 và 21.038kg trong năm 2010. Đơn cử như, năm 2010 Cty CP BV Pharma nhập 100kg nguyên liệu tiền chất Pseudoephedrine và 6 tháng đầu 2011 nhập 6025,66kg. Cty CP DP Savi năm 2010 nhập 524,18kg ; 6 tháng đầu năm 2011 nhập 1481,04kg; Năm 2010, Cty CP Pharbaco nhập 60,97kg ; 6 tháng đầu năm 2011 nhập 1145,99kg. Năm 2010 Cty Thái Nakorn nhập 3.000 kg; 6 tháng đầu 2011, Cty nhập 1.700 kg. Dạng thuốc viên năm 2010, Cty OPV sản xuất 40.697.700 viên thuốc có chứa hoạt chất Pseudoephedrine; 6 tháng đầu năm sản xuất và bán 171.128.000 viên thuốc chứa hoạt chất này....
Căn cứ vào quy định của Bộ Y tế tại khoản 3, điều 18 của Thông tư 11/2010/TT-BYT về quản lý thuốc hướng tâm thần và tiền chất thì: “khi dự trù nguyên liệu ` vượt quá 50% số lượng dùng năm trước, cơ sở dự trù phải có báo cáo diễn giải lý do tại sao tăng nhu cầu lên 50%, Cục Quản lý dược khi duyệt đơn hàng nhập khẩu nguyên liệu hoặc duyệt dự trù mua nguyên liệu tiền chất phải kiểm tra chặt chẽ hồ sơ và căn cứ vào nhu cầu hợp lý của đơn vị để duyệt theo quy định”. Tuy nhiên, không hiểu vì sao nhiều doanh nghiệp báo cáo đề nghị được duyệt nhập nguyên liệu là chất hướng thần, tiền chất ma túy như PSE lại có được số lượng năm sau gấp nhiều lần năm trước. Cụ thể như Công ty CP BV Pharma mua nguyên liệu tiền chất ma túy trong năm 2010 là 1100kg Pseudoephedrine, sử dụng hết 776,07kg (còn tồn kho năm 2010 là 323,93kg Pseudoephedrine). Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2011, Công ty CP BV Pharma nhập số lượng là 6025,66kg Pseudoephedrine nhu cầu tăng đột biến một cách không thể giải thích nổi, tăng hơn 750% so với lượng sử dụng năm 2010.
Chủ trương của Bộ Y tế là không cấp số đăng ký dạng quy cách đóng gói lớn: 200, 250, 500 viên/lọ và 1.000 viên/lọ cho các loại thuốc trị cảm cúm có chứa tiền chất ma túy Pseudoephedrine, nhằm ngăn ngừa việc lạm dụng của bọn tội phạm ma túy có thể mua gom để tổng hợp chất ma túy Metamphetamine. Tuy nhiên, chỉ trong vòng 6 tháng đầu năm 2011, Công ty CP BV Pharma đã có các số đăng ký lưu hành các sản phẩm có chứa tiền chất ma túy Pseudoephedrine bao gồm: Viên Activenose: Hộp 3 vỉ, 10 viên. Hộp 1 chai 150 viên nén. Viên Biofed: Hộp 3 vỉ 10 viên. Hộp 1 chai 150 viên nén (Số đăng ký gia công tại Công ty CP Dược phẩm TƯ Pharbaco). Viên Tripofed. Hộp 3 vỉ 10 viên. Hộp 1 chai 200 viên nén ( Số đăng ký gia công tại Công ty TNHH MTV Sinh học Y tế Mebiphar). Viên NTN’S – 10: Hộp 6 vỉ 10 viên. Hộp 1 chai 60 viên. Hộp 1 chai 100 viên. Chai nhựa 500 viên và chai nhựa 1000 viên nén dài bao phim.
Dạng thuốc đóng gói 500 viên và 1000 viên/chai, có thể tạo điều kiện giúp bọn tội phạm dễ vận chuyển và và tập kết đến nơi tổng hợp chất ma túy Metamphetamin. Hơn nữa, căn cứ vào Thông tư 4-2008/TT-BYT ngày12-5-2008 về hướng dẫn ghi nhãn thuốc thì : Đối với các quy cách đóng gói lớn 200, 250, 500, 1000 viên/lọ thì cơ sở sản xuất phải ghi nhãn “Thuốc dùng cho bệnh viện”. Công ty CP BV Pharma bán 21.500.000 viên thuốc có chứa tiền chất ma túy Pseudoephedrine dạng đóng gói lớn (lọ 500 viên) bán cho các Công ty TNHH Dược phẩm Như Ý, Việt Thái, Đông Hải. Tổng số trong 6 tháng đầu năm 2011, Công ty CP BV Pharma đã bán cho ba công ty này số lượng là 67.205.754 viên thuốc cảm có chứa Pseudoephedrine, so với số lượng năm 2010 là 10.709.446 viên (tăng 628%). Chênh lệch 148,07% giữa tỷ lệ tăng đột biến về lượng nguyên liệu Pseudoephedrine được duyệt (tăng 776,07%) và tỷ lệ tăng đột biến về thành phẩm bán ra (tăng 628%). Số “thuốc dùng cho bệnh viện” đó Công ty Như Ý lại bán lại cho cơ sở chẩn trị Y học Cổ truyền tại Lào Cai đến 6.000.000 viên (lọ 500 viên). Đề nghị cơ quan chức năng kiểm tra làm rõ số thuốc thành phẩm chứa tiền chất đó đi về đâu và có hay không sự tắc trách, sai phạm của cơ quan quản lý?
Đối mặt với hiểm họa
Trả lời báo chí, thiếu tướng Nguyễn Anh Tuấn – Cục Trưởng Cục CSĐT Tội phạm ma túy (Bộ Công an) cho biết: Các đối tượng sản xuất ma túy tổng hợp hầu hết là Việt kiều, từng sống và làm việc tại nước ngoài. Khi về Việt Nam, chúng móc nối với một số đối tượng khác để tổ chức sản xuất MTTH từ nguồn tân dược, hóa chất sẵn có trong nước. Đặc điểm chung của các vụ việc này là đối tượng mua gom tân dược có tiền chất ma túy, có nhiều trong một số loại thuốc cảm cúm. Công thức sản xuất MTTH được “học tập” từ nước ngoài mang về Việt Nam áp dụng.
Cuối năm 2010, Công an TP Hồ Chí Minh đã phát hiện và bắt giữ hai đối tượng tham gia chiết xuất PSE từ thuốc cảm cúm Decolgel (hàm lượng PSE là 30mg/viên để điều chế ma túy tổng hợp Methamphetamin. Với chi phí 2 triệu đồng tiền thuốc Decolgel các đối tượng có thể sản xuất ra lượng ma túy tổng hợp trị giá 25 triệu đồng.
Ngày 15-5-2011, Công an tỉnh Thái Bình đã phát hiện, bắt giữ khoảng 20 lít tiền chất PSE do đối tượng Nguyễn Đức Chơm (gốc Việt, quốc tịch Ba Lan) chiết xuất từ hàng nghìn vỉ thuốc cảm cúm TIFFY để sản xuất Methamphetamin, các hóa chất cần thiết cho quá trình sản xuất (Iod, phốt pho đỏ...) và một số phương tiện dùng để sản xuất ma túy.
Hàng trăm loại thuốc có chứa hoạt chất PSE được Cục quản lý Dược cấp phép sản xuất và nhập khẩu ở nước ta như: Tiffy Fu; Cenzil – D; Coje; Biragan F; Cennicid; Savi Sinus; Ameflu Day Time... Các loại thuốc có chứa tiền chất này khách hàng có thể đặt mua với số lượng lớn từ bất kỳ cửa hàng dược phẩm hay các đại lý thuốc tân dược. Bởi lẽ, đây không phải loại thuốc có trong danh mục thuốc phải kê đơn của bác sỹ. Đồng thời, với số lượng nguyên liệu “khổng lồ” tiền chất ma túy Pseudoephedrine được nhập khẩu vào Việt Nam như vậy nhưng việc quản lý đầu ra của thành phẩm thuốc có hoạt chất này gần như bỏ ngỏ hoặc không quản lý nổi. Trong số liệu báo cáo của 38 công ty dược thì năm 2010 có 562.984.833 viên thuốc chứa chất PSE và 6 tháng đầu năm 2011 có 494.937.935 viên thuốc thành phẩm có chứa Pseudoephedrine . Số lượng quá lớn thuốc thành phẩm này không rõ các doanh nghiệp dược sản xuất ra đã bán cho ai? Liệu có bao nhiêu thành phẩm bị thu gom và tổng hợp thành Metamphetamine? Cơ quan quản lý cần phải kiểm tra làm rõ.
Nhiều nước trên thế giới, nhận thấy nguy cơ lớn từ việc thu gom các loại thuốc cảm sốt, chống ngạt mũi, long đờm… có chứa “tiền chất ma túy” PSE của tội phạm để chiết xuất MTTH, nên đã khuyến cáo hạn chế mua bán, đồng thời kiểm soát trên góc độ quản lý. Năm 2006, Tổng thống Mỹ G.W.Bush lúc đó đã ký một đạo luật nhằm hạn chế và kiểm soát sử dụng PSE như: cấm mua bán PSE nếu không có toa bác sĩ, người mua cần xuất trình chứng minh nhân dân khi mua, chỉ được mua với một số lượng hạn chế nhất định và phải được lưu giữ thông tin người mua trong vòng 2 năm... Các Công ty dược phẩm tại Mỹ đã thí nghiệm và chuyển đổi từ PSE (Pseudoephedrine) sang dùng Phenylephrine (PE) trong các sản phẩm điều trị bệnh về tai mũi họng, cảm cúm để hạn chế việc bán PSE cho công chúng.
Trao đổi với chúng tôi, một lãnh đạo Bộ Y tế cho biết: Hiện Bộ Y Tế đang nghiên cứu, xem xét đưa thuốc thành phẩm có chứa tiền chất PSE vào danh mục thuốc kê đơn. Đồng thời ngành y tế cũng khuyến cáo các đơn vị sản xuất nghiên cứu thay thế tiền chất PSE sang dùng Phenylephrine (PE).
Trước tình hình, các đối tượng tội phạm có thể lợi dụng thuốc tân dược có chứa hoạt chất Pseudoephedrine, để chiết xuất MTTH và xét đề nghị của Bộ Công an về việc chỉ đạo các Bộ tăng cường công tác quản lý, kiểm soát tiền chất, hóa chất dược phẩm, Chính phủ đã giao Bộ Công an chủ trì phối hợp với Bộ Y tế, Bộ Công Thương chỉ đạo hướng dẫn cụ thể việc tăng cường kiểm soát, quản lý tiền chất, hóa chất, dược phẩm có liên quan đến ma túy, đặc biệt các tiền chất, hóa chất, dược phẩm mà tội phạm có thể lợi dụng để sản xuất Methamphetamine.
